1. Ma túy là gì?
Ma túy là một hiểm họa của toàn nhân loại. Ma túy là nguồn gốc làm gia tăng các loại tội phạm và là bạn đồng hành của căn bệnh thế kỷ HIV/AIDS mà hiện nay trên toàn Thế giới chưa tìm được phương thuốc hữu hiệu chữa trị đặc hiệu. Ma túy còn là một trong những nguyên nhân chủ yếu làm mất trật tự an toàn xã hội, làm băng hoại các giá trị đạo đức truyền thống, phá vỡ hạnh phúc gia đình, làm suy thoái giống nòi, sức khoẻ, ảnh hưởng nghiêm trọng đến tình hình an ninh quốc gia, đe doạ sự tồn vong của nước nhà. Theo số liệu thống kê mới nhất của Văn phòng Liên hợp quốc vế chống Ma túy và tội phạm (UNODC) có ít nhất 250 triệu người, tương đương 5% dân số thế giới đang sử dụng ma túy. Khu vực Đông và Đông - Nam Á hiện có hơn 3 triệu người sử dụng heroin và hơn 5 triệu người sử dụng ma túy tổng hợp.
Ở nước ta, tệ nạn ma túy cũng diễn ratrên khắp cả nước, thường tập trung ở những đô thị, thành phố, trở thành mối quan ngại của toàn xã hội. Năm 2018, các lực lượng chức năng cũng đã phát hiện khá tốt, vớ 24.931 vụ, tăng so với trước đây. Tỷ lệ phạm nhân có tiền sử nghiện ma túy là 28,58%.
Tình hình người nghiện ma túy diễn biến hết sức phức tạp, gia tăng cả về số lượng, tính chất và mức độ, đặc biệt có sự thay đổi về loại ma túy sử dụng với việc người nghiện sử dụng đồng thời nhiều loại ma túy ngày càng phổ biến, gây khó khăn trong công tác tổ chức cai nghiện. Cả nước hiện nay có khoảng 800 – 900 ngàn người liên quan đến hành vi sử dụng ma túy và có 224.690 người nghiện có hồ sơ quản lý. Tỷ lệ vi phạm pháp luật trong thanh thiếu niên nghiệm ma túy chiếm khoảng 50% và gấp hơn 100 lần so với nhóm thanh niên không nghiện. Tình trạng sử dụng dụng ma túy tổng hợp (ATS) có xu hướng gia tăng, chiếm khoảng từ 70 - 75% trong tổng số người nghiện ma túy, tỷ lệ này ở các tỉnh khu vực phía Nam và Tây Nam Bộ còn lên đến từ 90 - 95%. Với tình trạng người nghiện sử dụng đồng thời nhiều loại ma túy ngày càng phổ biến, dẫn đến các hành vi vi phạm pháp luật đặc biệt nghiêm trọng như: vụ việc ở Điện Biên, Bình Dương trong thời gian vừa qua.
Bên cạnh đó, việc sử dụng ma túy tổng hợp và các chất hướng thần gây nên biểu hiện rối loạn tâm thần, loạn thần (khoảng 70%) có hành vi ảnh hưởng đến trật tự an toàn xã hội, thậm chí mất kiểm soát gây ra các vụ án giết người vô cớ, gây bức xúc lo lắng trong nhân dân.
Ma túy (ma trong "ma quỷ", túy có nghĩa là say) là tên gọi chung chỉ những chất kích thích thần kinh có hiệu ứng gây ngủ. Tại đa số các nước, từ này đã trở nên đồng nghĩa với các hợp chất opioid, thường là morphine và heroin, cũng như dẫn xuất của nhiều hợp chất được tìm thấy trong mủ thuốc phiện thô. Ba loại chính là morphine, codeine và thebaine (trong khi chính thebaine chỉ có tính chất thần kinh rất nhẹ, nó là tiền chất quan trọng trong phần lớn các chất dẫn xuất thuốc phiện bán tổng hợp, như oxycodone).
Theo khái niệm khoa học: Ma túy là các chất có nguồn gốc tự nhiên (morphin...); bán tổng hợp (heroin được bán tổng hợp từ morphin) hay tổng hợp (amphetamine) có tác dụng lên hệ thần kinh trung ương gây cảm giác như giảm đau, hưng phấn hay cảm thấy dễ chịu... mà khi dùng nhiều lần thì sẽ phải sử dụng lại nó nếu không sẽ rất khó chịu.
Theo cách hiểu thông thường trong xã hội Việt Nam hiện nay: ma túy thường được hiểu đó là heroin, cocain. Một người bị nghiện ma túy sẽ bị mọi người hiểu là nghiện heroin hay ngược lại mà không có sự phân biệt về chất gây nghiện mà người đó sử dụng.
Tuy nhiên ở Việt Nam không có một sự nhất quán chung trong việc sử dụng danh xưng này cho các chất thuộc loại này. "Ma túy" được sử dụng rộng rãi như một thuật ngữ mang màu sắc tiêu cực để chỉ từ những chất có khả năng gây nghiện và tàn phá cơ thể người dùng cao (heroin, Crystal Meth...) cho đến những chất có thể dùng trong y tế với liều lượng nhỏ (như cần sa, chất được sử dụng rộng rãi ở Hà Lan, một phần Hoa Kỳ) khiến dư luận tại Việt Nam thiếu khách quan và khoa học khi nói đến vấn đề sử dụng các chất này (người dân thường chỉ quan tâm đến tác hại trong khi công dụng dược liệu ít được để ý).
Ma túy tự nhiên (xem ảnh): là các chất ma túy có sẳn trong tự nhiên. Là những ancaloit của một số loài thực vật như thuốc phiện (nhựa cây anh túc, anh tử túc,… có trồng ở phía Bắc Việt Nam), cocain (lá cây coca chế ra chất cathinone, có nhiều ở Nam Mỹ);
Ma túy tổng hợp (xem ảnh): là các chất ma túy được tổng hợp từ hóa chất độc hại thuộc nhóm amphetamin, ketamin, methamphetamin...thường được gọi phổ biến như: ectasy, ma túy đá (hay là crystalmeth), Morphine, bánh lười, cỏ Mỹ,…
Qua công tác thống kê các vụ giám định ma túy cho thấy: Số lượng chất ma túy có nguồn gốc tự nhiên, bán tổng hợp (như thuốc phiện, heroin) giảm; tuy nhiên các chất ma túy tổng hợp (như thuốc lắc, hàng đá), những chất hướng thần mới (NPS) bị lạm dụng lại có xu hướng tăng cao hơn.
Nhằm tăng tác dụng kích thích, hưng phấn, gây nghiện, che dấu hành vi phạm tội, đạt được lợi nhuận cao nhất, tội phạm đã pha trộn các loại ma túy với nhau, pha trộn ma túy với các chất khác như: Chế cần sa thành các loại bánh kẹo; trộn chất ma túy với các loại thuốc tân dược có bán trên thị trường cùng với chất tạo màu, mùi để sản xuất ra viên nén ma túy tổng hợp,...
Một số chất ma túy được trộn lẫn với nhau dùng để pha vào đồ uống như trà sữa, cà phê hay các loại nước giải khát có ga, thường được dùng trong các quán bar, karaoke, sàn nhảy, qua công tác giám định đã phát hiện thấy thành phần các chất ma túy như Ketamine, Methammphetamine, MDMA, Nimetazepam...trong các loại mẫu này.
Đặc biệt, xu hướng lạm dụng các chất hướng thần mới NPS trở thành một trào lưu trong giới trẻ. Các đối tượng buôn bán quảng cáo chúng không chứa chất gây nghiện, không phải là ma túy, mua bán hợp pháp, không bị cấm mà lại có tác dụng mạnh gấp nhiều lần các chất ma túy thông thường như “Cỏ Mỹ” có thành phần chất ma túy thuộc nhóm cần sa tổng hợp; một số loại chất gây ảo giác mạnh như LSD, GHB... được tẩm lên các con tem nhỏ, gọi lóng là “bùa lưỡi” (ảnh trên) hay hòa thành dung dịch, hoặc các loại thực vật chứa chất ma túy như “Nấm thức thần” có chứa Psilocine và Psilocybine đã từng được giao bán trên mạng xã hội. Có những chất ma túy hiện chưa nằm trong danh mục các chất ma túy tại Việt Nam.
Bên cạnh đó, lực lượng chức năng đã phát hiện các đối tượng đã lợi dụng kẽ hở của pháp luật để sản xuất, mua bán các chất ma túy, chất hướng thần mới, trong đó có những chất chưa có trong danh mục chất ma túy, tiền chất của Chính phủ hoặc chưa từng xuất hiện tại nước ta. Đây là thủ đoạn lợi dụng việc các chất ma túy không có trong danh mục các chất ma túy tại Việt Nam hoặc lần đầu tiên xuất hiện để thực hiện các hành vi phạm tội: Sản xuất, vận chuyển, buôn bán, sử dụng trái phép,... gây khó khăn cho công tác xử lý, đấu tranh đối với loại tội phạm này.
2. Tác hại của ma túy:
Làm thay đổi trạng thái, ý thức, trí tuệ và tâm trạng củangười sử dụng khiến cho họ có cảm giác giảm đau, dễ chịu, lâng lâng và không tự chủ được hành vi của bản thân, ảnh hưởng xấu đến sức khỏe người sử dụng.
Tùy vào loại ma túy cũng như số lượng và sự điều độ trong việc sử dụng là những tác nhân có thể dẫn đến việc nghiện của người sử dụng. Thông thường, số lớn chất ma túy tổng hợp (nhân tạo) có khả năng gây nghiện cao đồng thời có sức tàn phá cơ thể của người dùng hơn 500 lần so với chất ma túy tinh khiết có nguồn gốc tự nhiên.
Đối với hệ hô hấp: Các chất ma túy kích thích hô hấp làm tăng tần số thở gây ức chế hô hấp, nhất là khi dùng quá liều. Nhiều trường hợp ngưng thở nếu không cấp cứu kịp thời sẽ dẫn đến tử vong, đôi khi ngưng thở rất đột ngột.
Ngoài ra, sau khi dùng ma túy (nhất là cocaine) có thể gây phù phổi cấp, tràn khí màng phổi, tràn khí trung thất, xuất huyết phế nang, viêm tiểu phế quản tắc nghẽn, viêm phổi, lên cơn hen phế quản..., nhiều công trình nghiên cứu của Mỹ đã cho thấy có mối liên quan giữa hút ma túy (nhất là cocaine) và ung thư phổi.
Đối với hệ tim mạch: Các chất ma túy sẽ kích thích làm tăng nhịp tim, ảnh hưởng trực tiếp lên tim, gây co thắt mạch vành có thể tạo nên cơn đau thắt ngực, nặng hơn có thể gây nhồi máu cơ tim. Chúng cũng là nguyên nhân của các rối loạn nhịp đe dọa tính mạng người dùng ma túy. Ngoài ra còn gây nên tình trạng co mạch làm tăng huyết áp.
Đối với hệ thần kinh: Ngoài tác dụng kích thích thần kinh giai đoạn đầu gây hưng phấn, sảng khoái, lệ thuộc thuốc…, cũng có thể gây các tai biến như: co giật, xuất huyết dưới nhện, đột quị...
Đối với hệ sinh dục: Ở người nghiện ma túy, khả năng tình dục bị suy giảm một cách rõ rệt, và hậu quả này vẫn tồn tại sau khi ngưng dùng thuốc một thời gian khá lâu. Ở những nam giới dùng ma túy trong thời gian dài sẽ bị chứng vú to (gynecomastia) và bất lực. Còn ở phụ nữ sẽ bị rối loạn chu kỳ kinh nguyệt, rong kinh, tăng tiết sữa bất thường và vô sinh.
Ngoài ra, người dùng ma túy còn phải chịu những tác hại khác như: hoại tử tế bào gan, ảo thính, ảo thị,… Sử dụng ma túy còn có khả năng nhiễm HIV/AIDS (bệnh xã hội) và khả năng tử vong cao.
3. Một số dấu hiệu thường gặp ở các người nghiện ma túy:
- Hay tụ tập, đi lại với những người không có công ăn việc làm, không lao động, không học hành, hay chơi thân với người nghiện ma túy.
- Đi lại có quy luật, mỗi ngày cứ đến một giờ nhất định nào đó dù có đang bận việc gì cũng tìm cách kiếm cớ để "đi".
- Thích ở một mình, ít hoặc ngại tiếp xúc với mọi người (kể cả người thân trong gia đình).
- Tâm trạng thường lo lắng, bồn chồn, đôi khi nói nhiều, nói dối, hay có biểu hiện chống đối, cáu gắt.
- Hay ngáp vặt, người lừ đừ, mệt mỏi, lười lao động, không chăm lo vệ sinh cá nhân, nếu là học sinh thì thường đi muộn, trốn học, lực học giảm sút, ngồi học trong lớp hay ngủ gà ngủ gật.
- Nhu cầu tiêu tiền ngày một nhiều, sử dụng tiền không có lý do chính đáng, thường xuyên xin tiền người thân, hay bán đồ đạc cá nhân và của gia đình, nợ nần nhiều, ăn cắp vặt.
- Túi quần, áo, cặp sách, phòng ở thường có nhiều thứ như: giấy bạc, thuốc lá, kẹo cao su, bật lửa ga, bơm xi lanh, kim tiêm, ống thuốc, thuốc phiện, gói nhỏ hêrôin.
- Có dấu kim tiêm trên mạch máu ở mu bàn tay, cổ tay, mặt trên khuỷu tay, mặt trong mắt cá chân, bẹn, ở cổ.
- Đối với người đã nghiện nặng, ngoài các dấu hiệu trên còn biểu hiện: sức khỏe giảm sút rõ rệt; thường xuyên ngáp vặt; mắt lờ đờ, da tái, môi thâm, cơ thể hôi hám, ít tắm giặt, ăn mặc luộm thuộm…